Books

نام کتاب: آتشگهی در خواب آتشها
نویسنده: دکتر علی کیافر
ناشر: انتشارات کتابکده کسری
تعداد صفحات: ۲۶۸
سال چاپ: ۱۳۹۸

نام کتاب "آتشگهی در خواب آتشها" تاثیر پذیرفته است از شعر "آرش کمانگیر" سیاوش کسرایی، آنجا که می گوید:
آری، آری زندگی زیباست
زندگی آتشگهی دیرنده پا برجاست
گر بیفروزیش، رقص شعله اش در هر کران پیداست
ور نه خاموش است، و خاموشی گناه ماست

شهر، فضای شهر و بناهای درون آن در بلندای تاریخ ایران زمین سرگذشتی پربار، با هویت، و سرشار از خاطره ها و یادهای بس ارزشمند داشته اند. فرازهای شهرهای ایران، شهر سازی ایران و معماری ایران در قرن ها از پس قرن ها، حتی در مواجهه با هجوم های پر شمار نیروهای تخریب گر خودی و بیگانه، و شکست های بی پایان چندین و چند بار، بسیاراند و بس پر نقش و حضور،  پر نگار، پر معنا و پر مفهوم. آتشگهی پر آتش، پر شعله، دیرنده پا بر جا.

آتش این آتشگه تا همین نزدیکی ها برقرار و گهگاه شعله بارتر از آتش های دیرزمان بوده است.
روزگار چندی است، اما، که رقص شعله هنر زیبای معماری و ساخت پر مفهوم شهرها کم سو و آتش فروزان فضاهای پاسخگو به نیاز های انسانی در آن سرزمین پرشکوه رو به سردی گرائیده است. آتشها، آتشهای نو و گرما بخش، در آن آتشگه دیگر چندان افروزش ندارند. این کم فروغی تبلور فضای زندگی در زادگاه مادری ماست و ریشه در مدنیت کنونی ایران و شکل ویژه مدرنیّت آن دارد.

اگر این شعله دوباره سر نکشد، یا به خاموشی ره بکشد، گناه از ماست.
"من تقدیرم
 و تقدیر از ذات من است"
مولانا جلال الدین بلخی

اشاره ای به آنچه این کتاب در بردارد.

"که ایم و کجائیم
چه می‌گوئیم و در چه کاریم؟"
احمد شاملو

کتاب آتشگهی در خواب آتشها اولین مجلد از یک مجموعه چهارگانه است که به دگرگونی‌های جامعه، شهرها، سیمای شهر، و معماری ایران در درازای زمانی نزدیک به یک سده، در دورانی که بیشتر با واژه دوران مدرنیته تعریف می‌شود، می‌پردازد. نگاه غالب این مجموعه بر شناخت روند و ویژگی های مدرنیته در ایران - مدرنیت ایرانی - و تاثیرگذاری آن ها بر جنبه های گوناگون زندگی، بخصوص شهر، شهرسازی، سیمای شهری و معماری نوین ایران، تمرکز دارد.

آغاز دوران مدرنیته در ایران همزمان با تحولات جامعه ایران و جنبش مشروطه‌خواهی است، هرچند که شکل‌گیری آن در قرن‌های پیش‌تر، مشخصاً زمان پادشاهی صفویه، ریشه دارد. در این دوران دگرگونی‌ها و پیش و پس رفتن‌های چشمگیر در گستره‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ناگزیر در حیطه‌های ادب و فرهنگ و هنر - که معماری و شهرسازی از زیرمجموعه‌های آنان هستند – روی می‌دهد. در پس جنبش مشروطه خواهی، دو جنبش آزادی‌خواهی دیگر، نخست در یک سوم ابتدا و سپس در یک سوم انتهای این دوران، اتفاق می‌افتند. نخستین آن دو، جنبش مردم محوری است که با تمنای ملی‌گرایی و خواست تصمیم گیری سیاسی-اقتصادی، و بر تارک آن به دست‌گرفتن بهره‌برداری مستقیم از منابع نفتی، توسط مردم این سرزمین شاخص می‌شود. هرچند بسیاری از دستاوردهای آن در زمینه های مشخصی از اندیشه و فرهنگ و هنر در پس آن ارزشمند اند، اماّ این جنبش در زمینه سیاست به شکست می انجامد. جنبش آزادی خواهانه دیگر به انقلابی می‌انجامد که نظام سیاسی کشور را واژگون می‌کند، به استقرار نظامی جدید با ارزش‌ها و ملاک‌های متفاوتی در بسیاری از جنبه‌های حیات منجر می شود، و نیروی های دیگری در صحنه های سیاست و اقتصاد و فرهنگ و هنر را جایگزین آن پیشینیان می‌نماید که در تفکر، محتوا و خواست، از آنان آشکارا متمایزند.

در این دوران یک سده، شیوه تولید و روابط اقتصادی از نظام عشیرتی – فئودالی خاص ایران به برقراری نظام استوار بر سرمایه‌داری که هم سمت‌وسوی کلی جامعه‌های مشابه وهم ویژگی‌های جامعه ایران را دارد تغییر می‌یابد، نیم قرنی بر مجموعه ای خاص از نیرو های برخی مولد و برخی بهره گیرنده از تلاش دیگران اتکا دارد، و سپس به نظامی می انجامد که پس از انقلاب مردمی راه و روش خاص خود را ادامه می‌دهد، و اندیشه و کردار خود را، با تمام تنوع و دسته بندی های کهن و تازه، در بر می گیرد. در این مسیر تفکر و عمل هم بر دگرگونی‌ها تأثیر انکارناپذیر می‌گذارند و هم از آنان تأثیر های مشخص می‌گیرند. هویت فردی و قومی و سرزمینی در این دوران چون منشوری چند وجهی مختصات خود را می یابند.

ساخت بنا، محله ها و شهرها، تفکرات پشت سر آنان، شیوه برخورد حرفه ورزان و سیاست گزاران و حتی خود مردمان و بهره گیری آنان از فضاهای کالبدی ساخته شده در این درازای تاریخ نزدیک به امروز و هم امروز بی شک از این مجموعه پر تلاطم کنش و واکنش به دور نبوده است و نمی توانسته که باشد. به باور من، برای شناخت چگونگی رخداد و کمیت و کیفیت این فضا ها باید ابتدا به درک مناسبی از ماهیت دگرگونی های بنیانی جامعه رسید و سپس از آن برای درک چرایی و چگونگی شکل گیری فکری و ساخت بناهای فردی و جمعی، ساختمان محله ها و شهرها، و هویت فردی و قومی و سرزمینی آنان تلاش نمود. این تلاشی است که این پژوهش از منظر پژوهشگر آن، و از دیدگاهی بس گسترده تر از زبان آنانی که بر شناخت تاریخی و شکل گیری فضاهای کالبدی در سرزمین ایران آگاهی دارند یا خود بر آن و در آن تاثیرگذار بوده اند، دست یازیده است.

کتاب اول از این کوشش به کندوکاو در تبیین و شناخت ماهیت مدرنیته ایرانی می پردازد، و ویژگی‌های جامعه، تفکر، سنت و هویت در ایران را کند و کاو می‌کند، سپس دیدگاه‌هایی از تاریخ شهر و معماری که به علت تمرکز قدرت‌های اقتصادی، سیاسی در تهران وزنه بیشتری دارند را در برمی‌گیرد، و سرانجام جنبه‌های مختلفی از مقوله شهرسازی و سیمای شهری در این دوران، با محوّریت چند دهه اخیر، از نگاه پاره‌ای از شهرشناسان و شهرسازان را مطرح می‌کند.

گفتمان های مشخص کتاب نخست از این قرارند:
جامعه ایران، دگرگونی های آن، جنبه های مختلف حیات در درازای یک قرن
نوشته ی علی کیافر

شناخت نوشته های درباره شهر، شهرسازی و معماری ایران پس از جنبش مشروطیت خواهی
نوشته ی علی کیافر 

مدرنیته و مدرن، سنّتی و سنّت، مدرنیت ایرانی
گفتگوهای علی کیافر با داریوش آشوری، داریوش شایگان، سید حسین نصر

تفکر، هویت، مدنیّت
گفتگو های علی کیافر با سید محمد بهشتی، شهرام پازوکی

تاریخ، هویت، معماری تهران، شهر تهران
گفتگوهای علی کیافر با  بیژن شافعی، اسکندر مختاری طالقانی

شهر، شهریّت، شهر سازی در ایران
گفتگو های علی کیافر با گیتی اعتماد، سید محسن حبیبی، بهرام فریور صدری

این کتاب نگاهی هم بر دورنمای آینده معماری و شهرسازی در سرزمین ایران می افکند و راه گشایی برای آینده را پیش روی خواننده می گذارد.

"میان پنجره و دیدن همیشه فاصله‌ای است
حرفی به من بزن"
فروغ فرخزاد

فهرست مطالب
پیشگفتار
گفتار نخست
روایت زایش این روایت
کندوکاوی در گنجینه ای با گنجایش خویش
الف: معماری و معماران
ب: شهر، شهرسازی و سیمای شهری
ج: کتاب های مربوط به معماری و شهرسازی معاصر

شرح و بیان پاره ای ازنوشته ها
آئینه‌ای برای صداها
درختان پر شاخ و برگ دشتِ آشنا
آن باد که ما را خواهد برد
چه شد آن باد که وزید از غرب
و آنگاه سهمگین بادی وزید، بادی از قبله

مدرنیت: پرسش ها و پرسش ها
مدرنیت ما، شهر ما و بنای ما
مدرنیته ی غربی، مدرنیت ایرانی
سّنت و سنّتی؛ سّنت تاریخی؛ سّنت امروزی
گذار از سنت به مدرنیته؛ از مدرنیته به سنت
مدرنیته و هویت
مدرنیته و جامعه، شهر و معماری
کنش و واکنشِ اندیشه و عمل
کالبد و سیمای شهر در دوران مدرنیته
هویت شهری
شهر بومی، شهر مدرن
آینده چگونه و در چه حالی خواهد بود؟

چگونه و چه گفتیم و شنیدیم؟
روایت ها
مدرنیته و مدرن، سنّتی و سنّت، مدرنیت ایرانی
گفتگو با داریوش آشوری
گفتگو با داریوش شایگان
گفتگو با سید حسین نصر

تفکر، هویت، مدنیّت
گفتگو با سید محمد بهشتی
گفتگو با شهرام پازوکی

تاریخ، هویت، معماری تهران، شهر تهران
گفتگو با بیژن شافعی
گفتگو با اسکندر مختاری طالقانی

شهر، شهریّت، شهر سازی در ایران
گفتگو با گیتی اعتماد
گفتگو با سید محسن حبیبی
گفتگو با بهرام فریور صدری

حکایت همچنان باقی است
از دید و قلم دیگران

برشی از زندگی نامه حرفه ای دکتر علی کیافر
علی کیافر دارای درجه کارشناسی ارشد معماری و شهر سازی از دانشگاه ملی ایران  و دکترای برنامه ریزی شهری و منطقه ای از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا است. او از سال ۱۹۸۰ به تدریس دانشگاهی در زمینه های طراحی شهری، باز زنده سازی محله های شهری، شناخت شهرهای خاورمیانه ابتدا در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، و سپس در زمینه طرح های جامع فضاهای آموزشی، برنامه ریزی، طراحی و ساخت فضاهای آموزشی در دانشگاه  کالیفرنیا – ریورساید پرداخته است.

دکتر کیافر همچنین نزدیک به سه ده در سطح مدیریت عالی در آموزش و پرورش کالیفرنیا اشتغال داشته و به بالاترین مقامات حرفه ای و اجرایی رسیده است.  او بیش از ده سال نیز سرپرستی برنامه ریزی های آموزشی و  شکل دهی فضاهای آموزشی تعدادی از بزرگترین نهادهای آموزشی در جنوب کالیفرنیا را برعهده داشته است. ایشان موفق به دریافت جوایز وتقدیرنامه های گوناگون از چندین دانشگاه و سازمان حرفه ای، منجمله "جایزه توسعه محله های شهری" از انجمن معماران آمریکا و "جایزه آموزش ممتاز" از دانشگاه کالیفرنیا شده است. علاوه بر آن علی کیافر جزء افراد اندکی در سطح بین المللی است که موفق به دریافت نشان "برنامه ریز برجسته فضاهای آموزشی" گردیده است.

دکتر علی کیافر دارای تالیفات بسیار در زمینه های حرفه ای، دانشگاهی، اجتماعی، هنری و ادبی است. کتاب "آتشگهی درخواب آتشها"  اولین مجلد پژوهش چهار جلدی ایشان درباره دگرگونی های معماری و شهر سازی ایران در یک سده گذشته، دوران مدرنیته، است.

• Iranian Architecture Book