توضیحات

بررسی کاربری اراضی اطراف بنا

این بنا، در بخش مرکزی شهر رشت در ضلع غربی میدان شهدا (میدان شهرداری)، واقع شده است. کاربری های متفاوت و متنوعی در پیرامون این بنا، وجود دارند. در ضلع شمال شرقی، اداره شهربانی و اداره کل پست استان گیلان، در ضلع شرقی، میدان شهدا، خیابان دکتر شریعتی در ضلع غربی، مجموعه ای از بافت مسکونی و تجاری دو تا سه طبقه واقع شده اند. این ساختمان در جنوب غرب به خیابان علم الهدی و دو سینما و در جنوب شرق به خیابان امام خمینی، سینما و هتل محدود شده است.

بررسی شبکه ارتباطی سواره و پیاده و تأثیرات متقابل

میدان شهدا و خیابان های شمالی-جنوبی سعدی در شمال، امام خمینی در جنوب و خیابان های شرقی-غربی دکتر شریعتی در شرق و علم الهدی در غرب، دسترسی های اصلی سواره و پیاده پیرامون بنا را تشکیل می دهند. این همجواری ها باعث دسترسی سریع و آسان مراجعه کنندگان به بنا و امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی شده است. قرار گیری ساختمان در کنار میدان، باعث ایجاد یک بدنه شهری شده و میدان مانند یک حیاط بزرگ و عرصه وسيع عمل می کند.

هندسه، شیب و عوارض طبیعی زمینی

این بنا، در زمینی مستطیل شکل که محور طولی آن در امتداد شمال جنوب می باشد، واقع شده است. ساختمان متناسب با شکل زمین محوری شمالی - جنوبی دارد و نمای شرقی آن رو به میدان شهدا (میدان شهرداری) می باشد. زمین دارای شیبی معادل دو درصد از جهت شمال به جنوب است.

طرح معماری بنا

ساختمان، از مکعب مستطیلی که در دو انتهای شمالی و جنوبی آن، دو حجم نیم استوانه وجود دارند، تشکیل شده است. بدنه ها از اندود سیمان سفید و سقف از سطوح شیبدار قرمز رنگ تشکیل شده اند. در گذشته پوشش سقف از جنس سفال بوده که هم اکنون از ورقهای فلزی می باشد. شیارهایی افقی، در بدنه های نماها و برج ساعت که به ارتفاع ۲۷ متر در بخش میانی نمای شرقی جای گرفته است، بنا را در بافت پیرامونی شاخص ساخته است. ورودی اصلی، در بخش میانی ساختمان، زیر برج ساعت، که نمادی شهری می باشد، طراحی شده است. سقف های شیبدار چند طرفه در هماهنگی با اقلیم، پوشش بام ساختمان را تشکیل می دهند.

سامان دهی فضایی عناصر بنا

ایجاد فضایی اداری با بهره گیری از نور، تهویه و دسترسی مناسب، عدم تداخل عملکردها و ایجاد یک بدنه شهری، از نیازهای اصلی طرح بوده است. عناصر فضایی در ساختاری خطی در امتداد محور شمال - جنوب و به صورت متقارن حول محوری که از ورودی اصلی می گذرد، سامان دهی و در دو طبقه، توزیع شده اند.

بررسی کیفی فضاها

ساختار حجمی بنا، مکعب مستطیلی است با پلان به ابعاد ۱۵/۵*۳۷/۵ متر که با دو حجم نیم استوانه در دو انتهای شمالی و جنوبی ترکیب شده است (تصویر شماره ۱-۵).

پلان طبقه همکف و اول به صورت متقارن نسبت به محوری که از بخش میانی می گذرد، طراحی شده اند. ورودی بنا در بخش میانی پلان طبقه همکف قرار دارد. این بخش که با پیش آمدگی مختصری نسبت به بدنه های ساختمان تعریف شده، فضایی با پلان مستطیل شکل به ابعاد ۲/۵۰ * ۷/۵۰ متر است که با پلکانی به عرض ۲/۵۰ متر، دسترسی به طبقه اول را فراهم می کند. بخش های مجاور بخش میانی، با الگوی راهرو وسط و اتاق ها در طرفین، شكل گرفته اند. عرض راهرو ارتباطی ۲/۵۰ متر است و دسترسی به فضاهای اداری را که غالبا اتاق هایی با پلان مستطيل شكل به ابعاد ۳/۵۰ * ۵/۵۰ متر هستند را فراهم می سازد. اتاق های اداری با امکان بهره گیری از نور طبیعی و چشم انداز به فضاهای خارج طراحی شده اند.

پلکان واقع در طبقه همکف به تراز۲/۵۰+ متر منتهی می شود. دو ردیف پلكان موازی که در طرفین پلکان اصلی قرار دارند، دسترسی به طبقه اول را میسر می سازند. دو حجم پیش آمده در دو انتهای ساختمان، پیش آمدگی نیم استوانه ای نسبت به بدنه شرقی ساختمان هستند. این دو فضا در طبقه همکف به استقرار اتاق های کنفرانس اختصاص داشته و دسترسی به آنها از محوطه پیرامونی فراهم شده است.

طراحی طبقه اول مشابه طبقه همکف می باشد. تنها تفاوت این دو طبقه، منتهی شدن راهروهای ارتباطی به دو حجم پیش آمده در دو انتهای ساختمان می باشد (تصویر شماره ۲-۵). سقف راهروها در طبقه همکف به صورت تاقهای چهار بخشی و در طبقه اول با سقف كاذب پوشش یافته است.

عناصر و تکنیک های شاخص بنا
سبک و روحیه حاکم بر بنا

این بنا در سال هایی احداث شده که تجربه ساختن فضاهایی با کاربری مشابه در کشور وجود نداشته، یا بسیار محدود بوده است. بنابراین الگو برداری از تجربه کشورهای دیگر به ویژه روسیه و آلمان، با توجه به مرزهای مشترک روسیه با ایران و روابط سیاسی ایران با آلمان در آن زمان، مشاهده می شود. این اقتباس عمدتاً در طرح معماری بوده ولی کالبد بنا با امکانات و شیوه های بومی، احداث شده است. با این توضیحات، این بنا متأثر از معماری نئوکلاسیک غرب بوده و تلاشی برای هماهنگی با بوم و بستر ایرانی در آن صورت گرفته است.

نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا

اندود سیمانی، مصالح غالب نماهای بنا را تشکیل می دهد. ساختمان از کیفیت اجرایی مطلوبی برخوردار است. اجرای دیوارهای باربر به عنوان ساختار اصلی سازه بنا، اجرای پله و دست اندازهای آن شیارهای افقی و موربی که در نماها وجود دارد، از مهمترین جزییات اجرایی ساختمان می باشند.

تحلیل و ارزیابی نماهای بنا

ساختمان دارای چهار نما می باشد که نمای شرقی، نمای اصلی آن را تشکیل می دهد. گسترش افقی بنا و ارتفاع نسبتا کوتاه آن، تأكيد برتناسبات افقی است که برج ساعت و تناسبات عمودی قاب های پنجره ها، نما را متعادل کرده است. پس و پیش شدن احجام نیم استوانه ای در دو انتهای ساختمان و بام های شیبدار، علاوه بر ایجاد سایه بر بدنه ها، بر تنوع نما افزوده است. شیار های افقی و مایل در نماها، علاوه بر ایجاد بافت بر بدنه ها، بازی نور و سایه ها را تشدید کرده است.

منبع: کتاب معماری معاصر ایران، ۷۵ سال تجربه بناهای عمومی، جلد یک

میدان بلدیه ی رشت

از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۶ که میدان بلدیه ی رشت دارای ساختمان مدرن بلدیه، میدان بلدیه، هتل های جدید، خیابان مدرن و آماده برای حرکت اتومبیل، سالن سینما و تئاتر، پارک، مریضخانه، ساختمانهای اداری دولتی و غیره شد، مرکز شهری جدیدی در شهر رشت به سرعت برق و باد و در دوره ی کوتاه دو - سه ساله شکل گرفت که میدان تاریخی سبزه میدان را با همه ی سابقه ی تاریخی خود، به ویژه پس از مشروطه تا این زمان که به عنوان میدان مردم و حکومت تلقی می شد و جایگاه همه گونه کنش های عصر تجدد به حساب می آمد، به چالشی سخت گرفت. حالا میدان بلدیه که به سبک و سیاق اروپایی ساخته شده بود و به زندگی سنتی و کهن، تنه و طعنه می زد، چهره ای نوین و تجددمآبانه به شهر می داد و خود را به عنوان نمادی از تجدد، به رخ می کشید. گویی قدرت های نظامی منصوب پهلوی اول (آیرم و زاهدی) و سپس حکمرانان بعدی، کوشش داشتند با تأسیس خیابان، ساختمان های سنگی و جدید، هتل های زیبا، سینما، میدان جدید، کتابخانه ی جدید و... که همه ی آنها در کنار هم بر روی زمین گورستان (به عنوان نماد سنت) و یا در کنار آن ساخته شده بودند، ضمن به چالش کشیدن سنت، عصر نوینی را بشارت دهند که از راه رسیده بود. این سازه ها که رشک برانگیز بودند (حتی برای منورالفكران تهرانی پایتخت نشین) و محصول مهندسی از بالا به عنوان مضمون و محتوای تجدد آمرانه، علاوه بر تأمین کارکردهای مدرن شهری، وظیفه داشتند چنین القاء کنند که عصر جدید آغاز شده است و البته آغاز شده بود.

این تغییرات در میدان بلديه و اطراف آن، هم چنین تعریف جدیدی از شهر رشت به دست می داد. از این زمان بود که کارکرد جدید برای میدان بلدیه تعریف شد و در رقابت با آن، سبزه میدان که پیشتر مرکز فعالیتهای مدنی و اجتماعی بود و در اطراف آن نهادهای رسمی و مدنی غیردولتی، ساختمان های خود را مستقر می کردند، به میزان زیادی جاذبه ی خود را از دست داد. شاید نخستین نشانه ی تغییر کارکردی را جابه جایی سینماها نشان داد؛ که این زمان به عنوان اصلی ترین نماد فرهنگی مدرنیته و تازه ترین ره آورد آن، محسوب می شد. پیش تر تنها سینمای شهر رشت، یعنی سینما خورشید (که بعدها در جای آن سینما ایران ساخته شد) در گوشه ی شمال غربی سبزه میدان ساخته شده و فعال بود. اما بلافاصله با شروع احداث ساختمان بلدیه، میدان بلديه و خیابان پهلوی، این مرکز و میدان جدیدی که به جای گورستان نشسته بود، به کانون اداری و کارکردهای تجاری و فرهنگی نوین شهری هم تبدیل شد و در سال ۱۳۰۵ ابتدا سینما مایاک (سپیدرود امروزی) و بعد سینما سیروس (انقلاب امروزی) در ابتدای خیابان پهلوی، روبه رو و کنار هتل ساووی و آنگاه سینما جهان نما (تئاتر شاهنشاهی یا سینما شرق) در کنار هتل اردیبهشت، در طول دو سال ساخته شدند.

همه اینها در کنار میدان بلدیه بودند و به آشکارا خود را مدیون ساخت این میدان و خیابان پهلوی می دانستند. از این جا بود که سبزه میدان به تدریج نقش تاریخی خود را از دست داد و حتی تا سال ۱۳۱۱، زمانی که خیابان شاه (علم الهدی امروزی) ساخته شد، تا حدودی در انزوا باقی ماند. بدین ترتیب از سال ۱۳۰۵ که مجموعه ی عناصر مدرن در حوالی ساختمان و میدان بلدیه در شهر رشت پا گرفت، آوازه ی این شهر به ویژه در تهران طنین انداز شد و آن را به نمایشگاهی تبدیل کرد که رشک برانگیز شده بود و بسیاری برای دیدن آن به این شهر سفر می کردند و شهر رشت به ویترینی برای شهرسازی نوین تبدیل شده بود.

منبع: کتاب تاریخ گیلان (جلد سوم)
از برآمدن سردارسپه تا برافتادن رضا شاه
نویسنده: ناصر عظیمی
صفحات: ۳۲۶ و ۳۲۷
میدان بلدیه ی رشت نماد مدرنیزاسیون جدید و تجدد آمرانه!

English

Please click on the Link below to read the information in English Language.
Click Here!