توضیحات

در گذشته، در این قطعه‌زمین، فضای چهاردیواری ساده‌ای بدون سقف به عنوان آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ فضایی ابتدایی که فاقد شرایط بهداشتی و امکانات گرمایش و سرمایش مناسب بود. با توجه به نقش دیرینه‌ی این فضا در زندگی جمعی روستا، به‌ویژه در مراسم‌های مذهبی، آیین‌های جمعی و جشن‌های عروسی، نیاز به بازتعریف آن در قالب فضایی پایدار، بهداشتی و هماهنگ با بستر تاریخی و فرهنگی منطقه احساس می‌شد. این فضا در سال ۱۳۹۷ طراحی و پس از حدود یک‌سال‌ونیم، در پاییز ۱۳۹۹ ساخته‌شد.

زمین پروژه با ابعادی در حدود ۲۲ در ۱۱ متر و مساحتی نزدیک به ۲۵۱ مترمربع، در قلب بافت تاریخی روستای خلیل‌آباد قرار دارد. خانه‌های یک و دو طبقه در اضلاع شمالی، جنوبی و شرقی، و مدرسه‌ای قدیمی در سمت غربی که امروزه ویران شده، سازمان فضایی پیرامونی پروژه را شکل می‌دهند. مصالح به‌کاررفته در خانه‌های مجاور، شامل آجر و کاهگل، به همراه ویژگی‌های معماری بومی مدرسه‌ی متروکه، الهام‌بخش زبان طراحی پروژه بوده‌اند. وفاداری طرح به زمینه، باعث شده بنا به‌طور طبیعی در بافت روستا بنشیند، بی‌آنکه ناهماهنگ یا تحمیل‌شده به نظر برسد.

این بنا نه‌تنها جایگزینی برای یک زیرساخت فرسوده بوده، بلکه به‌عنوان یک فضای عمومی چندمنظوره‌، پیوندهای اجتماعی را در روستا تقویت کرده است. امروز، این فضا میزبان پخت غذای نذری در ایام مذهبی، تهیه‌ی غذا در جشن‌های عروسی، و همچنین محلی برای گردهمایی و گفت‌وگوهای روزمره‌ی جوانان روستاست. آشپزخانه‌ی آقاجون به نوعی حافظ حافظه‌ی جمعی روستا شده؛ بازطراحی‌اش نه صرفاً بهبود یک عملکرد، بلکه تقویت یک نقش اجتماعی تاریخی بوده است.

ورود به بنا از طریق محور میانی صورت می‌گیرد؛ مسیری که با کاشی فیروزه‌ای از نمای جنوبی آغاز شده و به درون کشیده می‌شود. در میانه‌ی محور، پلکانی با کف‌پله‌هایی از همان کاشی فیروزه‌ای کاربر را به نیم‌طبقه‌ی اول هدایت می‌کند. این نیم‌طبقه نیز با همان کاشی مفروش شده و دیوار انتهایی محور را به رنگ فیروزه‌ای درمی‌آورد. در انتهای محور در تراز همکف، حوضی فیروزه‌ای برای شست‌وشوی دیگ‌ها قرار دارد که دیوارهای پیرامون آن نیز با همان رنگ کاشی‌کاری شده‌اند. همچنین، پوشش داخلی نورگیرهای مکعبی در راستای تأکید بیشتر بر محور میانی، به رنگ فیروزه‌ای انتخاب شده است.

حجم اصلی بنا، طاقی بزرگ است که با پایه‌هایی کوتاه بر زمین نشسته است. بالاترین نقطه‌ی طاق، ۷.۱۵ متر ارتفاع دارد و از نظر تناسب ارتفاع، با ساختمان‌های اطراف هم‌راستا است. بنا دارای یک طبقه در تراز زیرزمین نیز هست. سازماندهی فضایی بنا به شرح زیر است:

زیرزمین:

1. فضای آماده‌سازی مواد اولیه
2. سردخانه‌ها
3. انبار و موتورخانه
4. سرویس‌های بهداشتی
5. وضوخانة بانوان

تراز همکف:

1. فضای اصلی آشپزی
2. سرویس‌های بهداشتی
3. وضوخانه آقایان

نیم‌طبقه‌ی اول:

1. فضای استراحت

در این طرح، توجه ویژه‌ای به نور طبیعی شده است. سه جفت نورگیر مکعبی با فاصله از یکدیگر بر بام نشسته‌اند و نور را به فضای همکف هدایت می‌کنند. در ضلع شرقی بنا نیز عقب‌نشینی کف همکف و استفاده از جداره‌ی مشبک آجری، امکان نفوذ نور به زیرزمین را فراهم کرده است. برای کاهش هزینه‌ها، طراحی معماری و سازه به‌صورت یکپارچه انجام شد. به این ترتیب، فرم کلی بنا به شکل طاقی بزرگ با سازه‌ی خرپایی شکل گرفت که این انتخاب باعث کاهش ۱۵% از هزینه‌ی ساخت شد.

پوشش داخلی و خارجی بنا از آجر انتخاب شده، اما در نمای جنوبی برای تأکید بر ورودی، از کاشی فیروزه‌ای بومی استفاده شده است. در حالی‌که پوسته‌ی بیرونی با بافت تاریخی اطراف هماهنگ است، فضای داخلی جلوه‌ای امروزی‌تر دارد. این حس مدرن با نمایان بودن سازه و کانال‌های تاسیساتی تقویت شده است. با وجود اقلیم گرم یزد، زیرزمین دارای هوایی مطبوع است که دلیل آن تبادل حرارتی مناسب از طریق خاک است. در صورت کافی نبودن خنک‌سازی طبیعی، کولرهای آبی که در انتهای طاق و بر روی آویزی بالای نیم‌طبقه قرار گرفته‌اند، وارد عمل می‌شوند. همکف به سیستم گرمایشی نیاز ندارد چراکه حرارت ناشی از پخت‌وپز کفایت می‌کند، اما زیرزمین به کمک شوفاژ گرم می‌شود.

English

Please click on the link below to view the project's information in English language.
Click Here!