توضیحات

ساختمان كتابخانه و موزه ملی ملک در باغ ملی تهران، توسط آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۵ ساخته شد. اين ساختمان با توجه به طراحي معماري و كيفيت فضاهاي داخلي مكان مناسبي براي نمايش آثار هنري نيست. بدنه خارجي ساختمان بيشتر به نماي مساجد دوره صفوي مي‌ماند و تزئينات داخلي اعم از كارهاي چوبي و سقفهاي كاذب گچي شباهتي به فضاي موزه ندارد. بنابراين پروژه خانم ملك از هر سو با محدوديتهاي فيزيكي و سليقه‌اي روبرو بود. در شرايطي كه مديران مجموعه ملك بر حفظ شرايط كنوني و هماهنگي فضاهاي داخلي موزه اصرار داشتند. طرح ارائه شده مي‌بايست اشياي مورد نظر كارفرما را هم طبق آخرين استانداردهاي جهاني موزه‌ها به نمايش بگذارد.

چالشهاي اصلي و مهم طرح به قرار زير بود:

سادگي
از مهم‌ترين شاخصه‌هاي طراحي موزه، سادگي فضاهاي نمايشگاهي است. گالري هاي نمايش تابلوهاي نقاشي يا آثار تصويري، بايد از اجزاي ساده و هماهنگ تشكيل شوند و از يك هندسه روشن پيروي كنند. در غير اين صورت تأثير اجزاي تشكيل دهنده فضا از سوژه اصلي فراتر مي‌رود و عملكرد خود را از دست مي‌دهد. سادگي نه تنها در فرم بلكه در نوع رنگ و جنس مصالح نيز بايد در نظر گرفته شود. در اين پروژه تزئينات فراوان درون اتاق، طاقچه‌ها پنجره‌ها، دريچه‌هاي هوا و چراغهاي سقف ما را بر آن داشت تا به كمك يك جداره كاذب تمامي خلل و فرج بدنه اتاق را بپوشانيم و سطحي صاف و ساده براي نصب تابلو و ساير آثار فراهم كنيم. اين جداره كاذب از پايين و بالا با فاصله‌اي مشخص از كف و سقف اتاق به گونه‌اي نصب شده كه بيننده بتواند ازاره سنگي و گلويي زير سقف را در امتداد ساير اتاقها ببيند. در ضمن فضاي خالي مورد نظر، ورود جريان هوا را به داخل دريچه‌هاي مكش هوا كه قبلأ روي ديوار و زير تابلوها قرار مي‌گرفت و اكنون در پشت جداره كاذب قرار مي‌گيرد، فراهم مي‌كند.

روشنايي سالن
اشكال عمده ديگر اين پروژه نورهاي متعدد درون سالن بود. پس از بررسي وضعيت موجود، تصميم به تعويض سيستم روشنايي سالن گرفته شد. براي كاهش شدت روشنايي و رساندن آن به حد استاندارد، لامپهاي موجود جمع‌آوري و به جاي آن چراغهاي آلماني (شركت اركو) استفاده شد و طبق مشخصات فني ارائه شده ، روي يك سيستم ريلي به صورت آويز نصب شد تا از تغيير سقف موجود حتي‌المقدور پرهيز شود. براي روشنايي ديوارها از چراغهاي وال واشر استفاده شد تا از تمركز نور در نقطه تابش جلوگيري و ديوار به صورت يكنواخت روشن شود. فاصله ريل بر اساس زاويه تابش نور روي ديوار و ميزان ارتفاع كل "سطح روشن" تعيين مي‌شود. علاوه بر چراغهاي فوق از تعدادي نور متمركز (Spotlight) براي تمركز نور روي محدوده مشخصي از تابلو نقاشي بهره گرفته شد. در پايان، رنگ ديوارها و سقف توسط نرم‌افزارهاي طراحي نور به نحوي انتخاب شد كه بازتاب نور درون اتاق كمتر شود و در عين حال اسباب و ادوات نورپردازي روي سقف بر زمينه تيره خود را نشان ندهد.

نورپردازي سوژه‌ها و حفاظت در مقابل عوامل فرسايشي
براي نمايش اشياي عتيقه مانند سرقليان، قلمدان، فرمانهاي تاريخي و صحف خطي، ساخت تعدادي ويترين در دستور كار قرار گرفت. اين ويترينها مي‌بايست علاوه بر زيبايي، از اين اشيا در مقابل عوامل فرسايشي رطوبت، نور، اشعه ماوراي بنفش و گرما محافظت كند و از نظر امنيتي هم از ضريب اطمينان قابل قبولي برخوردار باشد. براي استحكام بهتر بدنه ويترين از يك شاسي فلزي ساخته شده از پروفيل آهن استفاده شد كه سطح آن با ورق آهن با رنگ الكتروستاتيك پوشيده شده و در زير آن از ورقهاي MDF براي حفظ شكل نهايي استفاده شده است. جزئيات  كار توسط مشاور، طراحي و كنترل شد تا در طول مراحل ساخت، تمامي قطعات هماهنگ با هم در بدنه ويترين به كار روند.

از نكات قابل توجه در ساخت ويترينها مي‌توان به استفاده از برنز در قسمت بازشوها و ساخت دريچه‌هاي هوا براي تهويه زير ويترين و جلوگيري از بالا رفتن دماي داخل محفظه اشاره كرد. علاوه بر آن در قسمت پايين محفظه نمايش، يك سيني قابل تعويض براي قرار دادن ماده جاذب رطوبت در نظر گرفته شد. در عين حال ارتباط هواي داخل محفظه در چند مرحله با فضاي بيرون آن قطع شد. شيشه محفظه به دليل عدم دسترسي به شيشه‌هاي شفاف و ضد انعكاس از بهترين شيشه سفيد توليد داخل كشور ساخته شده كه با دستگاه‌هاي برش الماس و به صورت فارسي‌بر به قطعات كاملا دقيق بريده شده و با چسب UV به هم متصل و كاملا هوابندي شده به نحوي كه ظرافت اتصالها توجه بينندگان را جلب مي‌كند.

به طور كلي نورپردازي داخل ويترين از دو طريق انجام مي‌شود:
روش اول استفاده از منبع نوراني خارج ويترين يا روشنايي محيط پيرامون است. اين روش در صورتي كه امكان بالا بردن شدت روشنايي سالن نمايش وجود داشته باشد و نيز تمامي شيشه‌هاي ويترينها از نوع ضد انعكاس يا با ضريب انعكاس پايين باشند، به شرط در نظر گرفتن مكانهاي مناسب براي قرار دادن نور در سقف يا ديوارها به گونه‌اي كه تصوير منبع نور به طور مستقيم يا غير مستقيم (انعكاس از روي سطوح شيشه‌اي يا صيقلي) در ويترين نيفتد و حد استاندارد روشنايي و گرماي حاصله از منبع رعايت شود، ميتواند مورد استفاده قرار گيرد. در اين پروژه به دليل وجود تابلوهاي نقاشي در سالن و عدم دسترسي به شيشه‌هاي فوق، از روش دوم يعني قراردادن منابع نوراني در داخل محفظه نمايش استفاده شد كه طبعأ شرايط سخت‌تري براي حفظ شرايط سالم درون محفظه ايجاد مي‌كرد، زيرا حرارت ناشي از مولد نور و نيز پرتوهاي زيان‌آور ماوراي بنفش به دليل فاصله كم منبع از از سوژه، آثار تخريبي بيشتري در پي داشت. به همين علت در گذشته با تعويض هواي داخل محفظه يا استفاده از سيستمهاي سرمايشي سعي مي‌شد دما را تا حد مناسب پايين آورند كه هر كدام از اين روشها مشكلاتي از قبيل ورودگرد و غبار يا ايجاد صداهاي مزاحم و آزار دهنده داشت.

فن‌آوري امروز امكان استفاده از نور داخل محفظه و قرار دادن مولد در خارج از آن را ميسر مي‌سازد. در اين روش منبع نور در قسمت پايين ويترين قرار مي‌گيرد كه در نتيجه گرماي حاصل از آن با يك فن از دريچه تعبيه شده در پايين ويترين به خارج هدايت مي‌شود. نور پس از عبور از فيلترهاي جاذب اشعه ماوراي بنفش، توسط چندين رشته به هم تنيده فيبر نوري در داخل يك سيم به قطر كمتر از يك سانتي‌متر به داخل محفظه هدايت مي‌شود و به وسيله لنزهاي متعدد از زواياي مختلف سوژه را روشن مي‌كند.فيبرهاي نوري بايد از نوع مرغوب تهيه شود چرا كه در طول زمان احتمال ايجاد گازهاي زيان‌آور وجود دارد. در اين روش تنظيم زاويه مخروط نور و زاويه تابش آن به دليل قطعات قابل انعطاف يا مفاصل قابل تنظيم به راحتي امكان‌پذير است.

ابعاد و تناسبات
در بهترين حالت، زماني كه تمامي اشياء نمايشي در دسترس طراحان باشد، طراحي ويترين و تعيين موقعيت آنها در سالن نمايش بر اساس ابعاد، فرم و نحوه نمايش آنها صورت مي‌گيرد. براي مثال محفظه‌اي كه براي نمايش يك موضوع سه‌بعدي دوار مانند سرقليان طراحي مي‌شود بايد در جهت افقي به صورت ۳۶۰ درجه قابل ديدن باشد. اما در مقابل، براي آنكه جلد كتابي كه به حالت باز به نمايش درآمده قابل رؤيت باشد مي‌بايست در جهت عمودي در زاويه ۱۸۰ درجه بتوان آن را تماشا كرد. بدين ترتيب فرم هر محفظه بر اساس سوژه آن تعيين مي‌شود.

بهترين روش براي رسيدن به اين فرم مناسب، استفاده از مدل‌سازي سه‌بعدي با كامپيوتر و قرار دادن اشياي مورد نظر به صورت مجازي، داخل ويترين است.
مواردي كه در طراحي ويترينها بايد مورد توجه قرار مي‌گرفت عبارت بودند از:

-       قرارگيري سوژه در بهترين زاويه ديد و ارتفاع مناسب به نحوي كه بيننده براي ديدن آن مجبور به قرارگرفتن در يك موقعيت يا حالت خاص نباشد.
-       پرهيز از به‌وجود آمدن كنجهاي متعدد و عدم استفاده از قابهاي نگهدارنده شيشه كه مانع ديدن سوژه در زواياي مختلف مي‌شود.
-       پرهيز از انعكاس نور از روي سطوح شيشه‌اي و عدم استفاده از سطوح صيقلي در زير اشياي نمايش داده شده.
-       استفاده از رنگهاي خنثي و تيره درون ويترينها.
-       ايجاد دسترسي آسان به اجزايي از ويترين كه به تعمير يا سرويس نياز دارند بدون نياز به باز كردن محفظه آن.
-       به كارگيري سيستم بازشونده مطابق با شرايط هر ويترين و استفاده از قفلهاي متعدد.
-       عملكرد نرم و راحت سيستم بازشونده كه در عين حال به سادگي قابل دسترس نباشد.
-       استفاده از مواد مقاوم در برابر آتش‌سوزي در ساخت بدنه ويترين و به حداقل رساندن هزينه نگهداري.

English

Please click on the Link below to read the information in English Language.
Click Here!