توضیحات

فرم / عملکرد
حدود یک قرن پیش لویی سالیوان از رهبران معماری مدرن، یکی از معروفترین شعارهای معماری مدرن را مطرح کرد.
فرم از عملکرد پیروی می کند.

این شعار از اصلی ترین ویژگی های معماری مدرن بود و پس از او نیز در بسیاری از پروژه های معماری مبنای طراحی و قضاوت قرار گرفت . ماهیت این شعار بدین گونه بود که فرم کلی ساختمان با توجه به عملکرد آن تعریف می شد و بدین ترتیب فرم های مشخصی برای ساختمان های مسکونی، تجاری، فرهنگی و... شکل می گرفت. این ویژگی تا سالیان زیادی سرلوحه طراحی پروژه های معماری بود . اما با گذشت زمان و نیازهای اجتماعی و فرهنگی جدید و همچنین پیشرفت تکنولوژی پروژه ها با عملکردهای مختلف ماهیت جدیدی به خود گرفتند. رم کولهاس در کتاب S.M.L.XL پروژه های معماری را از لحاظ مقیاس مورد ارزیابی قرار داد و فرم پروژه ها را متاثر از تاثیرات اجتماعی و مقیاس آن ها در نظر گرفت.

ساختمان تجاری و مسکونی مرز واکنشی است به شعار معماری مدرن (فرم از عملکرد پیروی می کند). با توجه به عملکرد تجاری و مسکونی (تک واحدی) و همینطور مقیاس و تناسبات پروژه، مهمترین چالش پروژه هماهنگی بین این دو عملکرد در حجم ساختمان در نظر گرفته شد و به چالش کشیدن این سوال که آیا واقعا فرم از عملکرد پیروی می کند مبتای طراحی قرار گرفت.

زمینه / سایت / برنامه
ساختمان تجاری و مسکونی مرز در شهر مرزی بانه در استان کردستان واقع شده است. شهر بانه در دامنه ی شمالی رشته کوه های زاگرس واقع شده و دارای اقلیمی کوهستانی می باشد. بافت شهر به صورت متراکم و فشرده بوده تا از اتلاف حرارتی جلوگیری شود. بیشترین مصالح مصرفی در ساختمان های شهر سنگ می باشد و اکثر ساختمان ها دارای طیف رنگی کرم، خاکی می باشند. سایت پروژه در یکی از بلوارهای اصلی شهر قرار گرفته و در نبش یک کوچه می باشد. زمین پروژه دارای مساحتی ۵۰۰ متر مربعی می باشد که از تجمیع 3 بلوک کنار هم شکل گرفته است. برنامه پروژه به گونه ای شکل گرفته بود که یک طبقه زیر زمین (پارکینگ و تجاری)، طبقه همکف و یک نیم طبقه (تجاری) و یک طبقه روی آن که یک واحد مسکونی به صورت تخت را شامل می شد. کارفرما خواستار ارتباط واحد تجاری زیرزمین با واحد تجاری طبقه همکف و همچنین ورودی کاملا مجزا برای واحد مسکونی بود. بدین ترتیب برنامه پروژه در یک واحد تحاری و یک واحد مسکونی خلاصه می شد. قرارگیری این دو عملکرد کنار هم که ازنظر ماهیت و نیاز ها کاملا با یکدیگر متفاوت هستند و هماهنگی آن ها در یک پروژه مهمترین چالش طراحی بود.

طرح
با توجه برنامه پروژه (یک واحد تجاری و یک واحد مسکونی) و مقیاس پروژه نسبت به بافت ریزدانه شهری، مهمترین مساله پروژه قرارگیری و هم پوشانی این دو عملکرد در کنار یکدیگر بود. سوال مطرح شده به گونه ای بود که پروژه باید بتواند خود را به صورت یک حجم یکپارچه در بافت شهری نمایان کرده و همچنین واکنشی باشد به شعار اصلی معماری مدرن (فرم از عملکرد پیروی میکند). بدین ترتیب به دلیل وجود دو عملکرد مختلف در پروژه و تاثیرات آنها بر جدار بیرونی و یکسان بودن ارزش بصری آنها در حجم (از لحاظ تناسبات طولی و ارتفاعی)، حجمی یکپارچه و هماهنگ که در کلیت به صورت یک فرم پیوسته دیده می‌شود، مورد بررسی قرار گرفت. برای پیشبرد این ایده و با توجه به تناسبات طولی، عرضی و ارتفاع ساختمان و هماهنگی حجم با بافت ریزدانه شهری  از استراتژی خرد کردن حجم استفاده شد. با توجه به فضاهای درون پروژه و نیاز فضاها به نور، صفحاتی در نظر گرفته شد که با در کنار هم قرار گرفتن این صفحات، حجم اصلی شکل می‌گیرد.

این صفحات و نوع تقسیم بندی و تناسبات آن ها بر اساس تناسبات طلایی شکل گرفت تا بتواند بیشترین بازدهی بصری را داشته باشد. برای فضای تجاری صفحات با مقیاس بزرگتر و بازشوهایی وسیعتر و برای فضاهای مسکونی نیز با توجه به عملکرد داخلی آن، بازشوهایی متناسب با فضاها شکل گرفت. بدین ترتیب پروژه به صفحاتی تبدیل شد که از کنار هم قرارگیری این صفحات به یک ججم واحد می رسیم که علاوه بر هماهنگی با بافت پیرامون خود، دارای چالشی در درون خود برای تبعیت فرم از عملکرد بود. با شکل گیری صفحات که پروژه را به چند حجم کوچکتر تقسیم کرده بودند، با عقب و جلو کردن صفحات نسبت به یکدیگر پروژه دارای عمق شد و نمای دوبعدی تبدیل به سه بعد شد. بازشوهایی که در هریک از صفحات قرار داشت با دیتیلی که نشان دهنده ی بریدگی صفحات بود شکل گرفتند. پس از شکل گیری حجم کلی، صفحات و بازشوها، برای نماین کردن پروژه در بافت شهری از عنصر رنگ استفاده شد. بدین گونه که تمامی صفحات شکل دهنده حجم از جنس سیمان سفید شکل گرفت و در فاصله بین صفحات از رنگ مشکی استفاده شد. در نهایت پروژه خود را به رنگ سیاه و سفید در بافت شهری نمایان کرد.

پله
مسئله‌ی دیگری که در طراحی فضای مسکونی مورد توجه قرار گرفت ، ایجاد لایه‌ای مابین فضای درون و بیرون بود که کیفیت فضایی هر دو را داشته باشد. این فضا  در قسمت پله‌های ورودی واحد مسکونی شکل گرفت و باعث شد پله‌های دسترسی، که معمولا در ساختمان‌های مسکونی به صورت فضای مرده قرار می‌گیرد ، به فضایی پویا و قابل استفاده تغییر ماهیت دهد. این لایه‌ی مابین هم درون است هم بیرون ، هم این است و هم آن. این فضا علاوه بر حفظ برخی کیفیت‌های فضای بیرونی (دید به آسمان و فضای تهی پیوسته ) ویژگی فضاهای داخلی نظیر محرمیت را هم دارد. تلاش شد با ایجاد این فضا، پله سازماندهی شود و در کنار آن ماهیتی تازه به خود بگیرد و کاربر بتواند در حیاطی خصوصی که با محیط بیرونی نیز در ارتباط است از کیفیت مناسب فضا لذت ببرد. همچنین با تغییر ماهیت پله، ما فضای عملکردی را به فضای تعامل تبدیل کردیم تا ضمن ایجاد راه ارتباطی بین فضاها و نور مناسب ، محیطی برای مکث و گفتگو ایجاد شود که از طبقات مختلف دید داشته باشد.

بازشو
قرارگیری بازشوها با توجه به نیاز فضاهای داخلی به نور شکل گرفت. بدین گونه که هر فضا با توجه به تناسب و اندازه خود مقدار نور مورد نیاز را داشته باشد. پس از شکل گیری اندازه بازشوها دیتیلی خاص دیتیلی خاص برای هماهنگی بیشتر با پروژه طراحی شد. این دیتیل بدین گونه شکل گرفت که هر بازشو قسمتی از صفحه ای که بر روی آن قرار گرفته است را بریده و قسمت بریده شده را با چرخشی ۹۰ درجه ای تبدیل به سکویی برای قرارگیری گل و گیاه می کند. بدین ترتیب هر بازشو با بریدن صفحه علاوه بر تامین نیاز نوری و تهویه فضای داخلی، سبزینگی را نیز همراه دارد.

پلان
در شکل گیری پلان واحد مسکونی خواسته کارفرما فضایی کاملا تخت در یک طبقه بود. در ابتدا برای شکل گیری واحد، عرصه های عمومی و خصوصی از یکدیگر جدا شدند. همچنین حیاطی خصوصی به مساحت ۱۰۰ متر مربع در کنار واحد مسکونی دیده شد. این حیاط فضای نیمه باز اصلی در پروژه را شکل میدهد و محرمیت خود را نسبت به فضای بیرونی حفظ می کند. دسترسی به حیاط هم از عرصه عمومی (پذیرایی) و هم از عرصه خصوصی (اتاق خواب) امکان پذیر است و از سوی دیگر نورگیر اصلی فضاهای داخلی از این حیاط تامبن می شود. با توجه به فشردگی بافت شهری و تراکم بناها به داخل در این اقلیم، در شکل گیری پلان واحد مسکونی و بازشوهای آن نیز این ویژگی مورد توجه قرار گرفت تا پروژه خود را به داخل جمع کرده و بیشتر بازشوها به فضای داخلی (حیاط خصوصی) باشد.

در تقسیم بندی واحد، پس از عبور از ورودی و فضای تقسیم وارد فضای پذیرایی با مساحتی حدود ۱۰۰ مترمربع می شویم. این فضا در کنار خود اتاق خواب میهمان و TV room را دارا می باشد. برای جداسازی بصری قسمت آشپزخانه و ناهارخوری که فضاهای خدماتی واحد می باشند از دو پله که اختلاف سطحی ۳۰ سانتی متری را به وجود می آورند استفاده شد . فضای ناهارخوری نیز از نورگیری که در قسمت مرکزی پلان تعبیه شد به آسمان دید دارد. در عرصه خصوصی نیز دو اتاق خواب با سرویس کامل و یک اتاق لباس با توجه به خواسته کارفرما تعبیه شد که هرکدام تراس های مجزای خود را دارا می باشند.

English

Please click on the Link below to read the information in English Language.
Click Here!