Study

مصاحبه با جیانکارلو دِ کارلو
درباره مسابقه بین المللی کتابخانه ملی ۱۳۵۶

   ^{ترجمه : سهیلا بسکی}

فصلنامه آبادی - سال پنجم شماره هفدهم تابستان ۱۳۷۴--صفحات ۴۵-۴۴

متن زیر بخشهایی از مصاحبه مجله دوموس (شماره ۵۸۵، اوت ۱۹۷۸) با جیانکارلو دِ کارلو، عضو ایتالیایی هیئت داوران مسابقة کتابخانه ملی در سال ۱۳۵۶، است. دکارلو متولد ۱۹۱۹، فارغ التحصیل رشته مهندسی راه و ساختمان از پلی تکنیک میلان و فارغ التحصیل با درجه دکتری در رشته معماری است. او در دانشگاههای ایتالیا و MIT و دانشگاه ییل در آمریکا تدریس کرده است و صاحب تألیفاتی از جمله کتابهای زیر است: ^۱

- Le Corbusier, antologia critica degli scritti
- Pianificazione e disegno delle università
- Urbino. La storia di una città e il piano della sua evoluzione urbanistica
- La piramide rovesciata

نظر شما درباره نتایج مسابقه چیست؟

اولین مسئله ای که میخواهم مطرح کنم این است: از جنبه نظری درست است که اشخاص دارای تجربه از لحاظ عملکرد مشخص بنایی که باید طراحی شود در هیئت داوری یک مسابقه شرکت داشته باشند، اما در عمل اگر تعداد آنها زیاد باشد، ممکن است به تشکیل و تقویت نظرگاهی در درون هیئت داوری بینجامد که موجب شود جنبه های عملکردی بیش از اندازه و بیش از جنبه های عمومی ارگانیسم معماری بنا در نظر گرفته شود. و این درست همان واقعه ای است که در تهران، که متخصصان کتابخانۀ آن بسیار شایسته و کاملا مصمم بودند بهترین پروژه را برگزینند، اتفاق افتاد. با این همه، دغدغه خاطر این گروه اساساً کتاب بود: نگهداری کتاب، طبقه بندی کتاب، گردش کتاب، محافظت کتاب - نه جنبه های فضایی و مراودات اجتماعی یا ارتباط با محیط خارج، که باید به عنوان مشخصه های یک کتابخانه عمومی مد نظر قرار گیرد.
مباحثات میان متخصصان کتابخانه و معماران در طول ۱۵ روز کار هیئت داوری، بسیار فروتنانه وتوأم با حسن نیت و حتی برای همه ما آموزنده بود، اما سنگینی وزن متخصصان در هنگام گزینش طرحها همه چیز را تحت الشعاع قرار داد و کمک نکرد تا نظامی از عقاید تلفیق شده به وجود آید. تأثیر این وزن بخصوص در هنگام رأی گیری خوب احساس شد؛ چون برای متخصصان رسیدن به یک نظر مشترک بر مبنای معیارهای عینی آسانتر بود تا برای معماران.
دومین نکته مربوط به این واقعیت است که در مسابقات دیر یا زود ناچار باید رأی گیری صورت گیرد. در شرایطی که تعداد زیادی طرح برای مسابقه پذیرفته شده باشند، اما در میان آنها طرحهایی نباشند که به دلیل مشخصه های کیفی قوی، یک سر و گردن بالاتر قرار گیرند، رسیدن به نظر مشترک دشوار می شود. در این وضعیت بنا به مقررات. U.I . A باید به روش حذف از طریق رای گیریهای متوالی عمل کرد.در نتیجه، تا وقتی باب بحث باز باشد، حتی نظریه هایی که در اقلیت قرار دارند می توانند به امید پیروزی نهایی به راهشان ادامه دهند، اما از آن سو، به محض اینکه رأی گیری آغاز می شود، دیدگاههای اکثریت غالب می شوند که در همه موارد با دیدگاههای پیشرفته تر مطابقت ندارند.این هر دو مسئله در نتایج مسابقه در تهران تأثیر بسیار گذاشتند. پروژه های منتخب متوسط اند، چون به دلیل متوسط بودنشان کمترین مخالفت را برانگیختند و از صافیهای رأی گیری حذفی عبور کردند.

از نظر شما وجوه مشترک پروژه ها چه بود ؟

به نظر من طرحهای پذیرفته شده در مسابقه را می توان در سه گروه قرار داد: یادمان گرایی اغراق شده، کمال گرایی تکنولوژیک و سرانجام افراط در نشان دادن عقل سلیم. در گروه نخست پروژه هایی قرار می گرفتند که معماران آنها از تصور آنکه دلارهای نفتی امکان اجرای عجیب و غریب ترین بی قاعدگیها را در معماری برایشان فراهم می آورد به هیجان آمده بودند. دستاویز این ایده های غیرمتعارف طبعاً سنت بومی است؛ و البته آنچه به عنوان سنت ایرانی اخذ شده بود، آن بخش از یادمان سازی اسلامی بود که دیگر هیچ گونه ارتباطی با فرهنگ واقعی و زمینه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران امروز ندارد.
در گروه دوم پروژه هایی قرار می گرفتند که معماران آنها نیز از تصور ثروتی که فرض می کردند در سرزمینی خاورمیانه ای وجود دارد و در نتیجه از فکر اینکه می توانند با ایده های ملهم از دور از ذهن ترین جنبه های پرستش تکنولوژی پاسخگوی آن باشند، به هیجان آمده بودند. آنها به این واقعیت توجه نکرده بودند که ایران امروز ممکن است پول زیادی برای خرج کردن داشته باشد، اما بی تردید فاقد توان اداره فنی چنین تکنولوژی پیشرفته ای است. به همین دلیل راه حلهای تکنولوژیکی فوق مدرن پیشنهادی معمولا نتایج مصیبت باری خواهند داشت.پروژه های گروه سوم متعلق به معمارانی بود که به دلیل نوعی فروتنی ذاتی یا شاید ناتوانی، از ایده هایی بهره جسته بودند که شلخته تر و بی خاصیت تر بود.و مسئله اینجاست که اکثریت اعضای هیئت داوری، تا اندازه ای به دلیل وحشت موجه از غیر متعارف بودن طرحهای گروه نخست و همچنین عدم تناسب طرحهای گروه دوم، متوجه متوسطهای گروه سوم شدند.

آیا مکتب تازه ای از دل طرحهای شرکت کننده در مسابقه سر برآورده است؟

طرحهای دو گروه اول که توضیح دادم، یعنی طرحهای یادمان سازی نو مستعمراتی و پرستش تکنولوژی، هر دو جزئی از جریان اصلی مکتب نو محسوب می شوند که البته منحصر به مسابقه کتابخانه ملی نیست، و در عین حال به هیچ وجه مبین وضعیت معماری ایران هم نیست. مکتبی است که دارد در سراسر جهان ریشه می گیرد و چارچوب مرجعش از یک سو بوزار است و از سوی دیگر، مدرسه پل و راه و مرگ جنبش مدرن را اعلام می کند.

آیا در جریان مسابقه هیچ نوع تفکر ابداعی رادیکالی در مورد مفهوم «کتابخانه عمومی» عرضه شد؟

به عقیده من، برنامه مسابقه می توانست ظهور ایده هایی نو را برانگیزد، اما طرحهای پیشنهاد شده به هیچ وجه نو نیستند. فقط در تعداد انگشت شماری از طرحها کوشش شده تا آرایش فضایی مبتنی بر ایده ای نو درباره رابطه کتابخانه و شهر طراحی شود.

آیا ایران سنت «کتابخانه های عمومی» دارد ؟

اماکن اصلی برای مراودات اجتماعی در معماری سنتی ایران مسجدها و کاروانسراها بودند. در هر دوی آنها فرهنگ و احتمالا کتابخوانی جریان داشته است، اما محل خاص برای کتابخانه عمومی محفوظ ترین قسمت مسجد بود که از نظر رابطه میان مقیاس و سایه داری و جریان هوا و سکوت و ادراک حرکت وسکون به بالاترین حد کیفیت از نظر انسانی می رسید. این وضعیت خیلی بدیهی می نماید، اما از قرار طراحان پروژه های شرکت کننده در مسابقه متوجه آن نشده اند.

ترجمه: سهیلا بسکی

۱.زندگینامه دکارلو به نقل از مجله هنر و معماری، سال دهم، شماره ۴۶-۴۵، فروردین و تیر ۱۳۵۷.

مقالات مرتبط:

بخش اول) کتابخانه ملی ایران بعد از انقلاب اسلامی
- گفتگو با محسن میرحیدر، مدیر طرح ساختمان کتابخانه ملی ایران
- مسابقه طراحی کتابخانه ملی ایران
- نقد آثار مسابقه کتابخانه ملی ایران 
- طرح کتابخانه ملی ایران
- کتابخانۀ ملی ایران، مجله معمار 
- برنامه طراحی کتابخانۀ ملی ایران، فصلنامه آبادی
- ارزیابی فنی کتابخانۀ ملی ایران
-شکوفایی عنصر مدیریت در اجرای ساختمان کتابخانۀ ملی
-معماری شریعت زاده  و سیمای شهر
-اعتدال میان سنت و نوآوری

بخش دوم) درباره مسابقه کتابخانه ملی پهلوی قبل از انقلاب

- مسابقه بین المللی معماری کتابخانه ملی پهلوی
- مروری بر مسابقه کتابخانه ملی پهلوی در سال ۱۳۵۶