توضیحات
سینما رادیو سیتی یکی از بزرگترین، پرمخاطب ترین، مجهزترین و مجلل ترین سینماهای تهران در دوران پهلوی دوم بود که به محلی برای اجتماع طبقات مرفه جامعه، جوانان و روشنفکران زمان خود، تبدیل شده بود. سینما رادیو سیتی با نمایش فیلم فرانسوی-ایتالیایی «گوهرفروشان مهتاب - Les bijoutiers du claire de lune» با بازی «بریژیت باردو» در تاریخ 27 شهریورماه 1337 افتتاح شد. این فیلم نخستین فیلم دوبله شده بریژیت باردو به زبان فارسی بود که در ایران نمایش داده می‌شد و به مدت 26 شب در سینما رادیو سیتی به نمایش درآمد. «گوهر فروشان مهتاب» به کارگردانی «روژه وادیم» و محصول سال 1958 بود. سينما راديو سيتي هميشه پر بيننده بود و بليط آن در بازار سياه به دو برابر قيمت واقعی فروخته مي شد و گاها ازدحام جمعيت به حدي بود که پليس نیز جهت کنترل اوضاع، دخالت مي کرد.
معماری سینما
در ضلع غربی سینما از شیشه به صورت گسترده وسرتاسری (از کف سالن تا زیرسقف) در ورودی سینما استفاده شده است به طوری که فضای داخل سینما، پله منحنی و مردمی که در داخل بنا حضور دارند ازسمت پیاده رو و خیابان کاملا قابل رویت بود. از قسمت زیرین سقف طبقه دوم1 که به صورت کنسول به سمت پیاده رو دارای جلو آمدگی می باشد، دیوار منحنی نمای غربی سینما شروع میشود، که درابتدا به صورت تقریبا ربع دایره و در قسمت های میانی دارای فرو رفتگی مختصری است و در قسمت انتهای نما در لبه پشت بام دارای جلوآمدگی است به طوری که اگر از کناره ها به نما نگاه شود نما حالت معقر دارد. بر روی این نمای عظیم، برخلاف آنچه در اکثر سینماهای ان دوران مشاهده میشود از نئون های فراوان در رنگ های قرمز، آبی و سفید به وفور استفاده شده است که در شب جلوه زیبا و خاصی به سینما می بخشید.
با توجه به استفاده از شیشه، سطوح انحنا دار، نئون و زمان ساخت بنا، می توان سبک معماری آن را به معماری گوگی2 که فرمی از معماری مدرن است، ارتباط داد. معماری گوگی از زیرشاخه معماری آینده گرا (معماری فوتوریست) می باشد. خواستگاه اولیه سبک گوگی در جنوب کالیفرنیای آمریکا و از اواخر دهه 1940 و تقریبا تا اواسط دهه 1960 می باشد. استفاده از این سبک در طراحی متل ها، قهوه خانه ها و ایستگاه های پمپ بنزین مرسوم بوده است. از جمله ویژگی های معماری گوگی، استفاده از سقف هایی با سطوح منحنی، شیبدار و استفاده از مصالحی چون شیشه، فولاد و نئون می باشد.
درهای ورودی سینما از سمت خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) باز می شد و همانطور که در بالا اشاره شد تماما شیشه ای بود. در سالن انتظار تعدادی ستون بزرگ قرار دارد که با سنگ مرمرین که با ظرافت تراشیده شده اند پوشش داده شده است. این سینما دارای یک پله مارپیچی است که سالن انتظار را به بالکن سالن نمایش فیلم که در طبقه دوم واقع می باشد، متصل می کرد. این سینما دارای بخش افراد ویژه نیز بود که در گوشه سمت چپ سالن اصلی سینما قرار داشت و ورودی آن نیز از سایر ورودی های تماشاگران به صورت مجزا طراحی شده بود. سینما رادیو سیتی دارای یک پرده نمایش بود که عرض آن چهارده و نیم متر بود و کف سالن نیز با سنگ مرمر پوشیده شده بود. پوشش صندلی ها از جنس مخمل قرمز بود.
سینما رادیو سیتی از نگاه هنرمندان
خرداد ماه سال 1394 محمد رحمانیان، نمایشی را با عنوان «سینماهای من» بر روی صحنه برد که در اپیزود سوم آن به رادیو سیتی به عنوان یکی از پاتوق‌های روشنفکری آن زمان می‌پردازد.
"رحمانیان چهار اپیزود نمایشنامه خود را این گونه توصیف کرد: «در اپیزود سینما کاپری به بررسی سینمای موج نوی ایران و ۱۲ سال طلایی آن از سال ۴۵ تا ۵۷ می‌پردازم. اپیزود سینمای شهر فرنگ با نگاهی به سینمای دهه ۶۰ ایران نوشته شده، سینما رادیو سیتی که یکی از پاتوق های سینمای روشنفکری در آن زمان بود به فیلمهای روشنفکری سینمای ایران نگاه می‌کند و اپیزود آخر به عنوان سینما متروپل نگاهی به تاریخ سینمای دهه ۸۰ ایران خواهد داشت که در این اپیزود فیلمهای زنانه و فیلم‌هایی که ستارگان آن از میان دخترها به میان آمده‌اند مورد بررسی قرار می‌گیرد."
همچنین محمدعلی سپانلو نیز شعری به نام رادیو سیتی دارد:
"دوی ظهر در آسیا، رادیو سیتی، مولن روژ
گواراتر از عطر دوشیزگان محصل
چه کس بود پیش صف سینماها؟
به جا مانده بحثی که در سایه‌ها می‌زند دور
و مرده است آن گرگ شادان در آدم نماها"
حوادث رخ داده در سینما
در سال 1344 و در هنگام نمایش فیلم «پرندگان - The birds» به کارگردانی «آلفرد هیچکاک - Alfred Hitchcock»، تعدادی کبوتر توسط تماشاچیان از بالکن سینما به هوا پرواز داده شدند که موجب اختلال و بهم ریختگی در نظم سالن سینما شد. چراغها روشن شدند و نمایش فیلم برای مدتی متوقف گردید. این کار موجب ورود مدیریت سینما و پاسبان‌ها به داخل سالن سینما شد.
در خرداد ماه 1357، عده ای با سنگ و چوب درحالی که شعار می دادند به این سینما حمله کردند.
انفجار در سینما رادیو سیتی
در بهمن ماه 1351 شمسی، بمب آتش زایی در سینما رادیو سیتی توسط مجاهدین خلق (منافقین کوردل) منفجر شد که در اثر آن تعدادی صندلی سینما در آتش سوخت ولیکن تا سال 1357 که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست، سینما تعطیل نشد و همچنان دایر بود و به فعالیت خود ادامه می داد.
فیلم هایی که در این سینما به نمایش در آمده اند.
سلطان و من، دومین فیلمی بود که در این سینما به نمایش درآمد و در ۲۲ مهرماه ۱۳۳۷ در آنجا اکران شد. در تبلیغ سینما رادیو سیتی برای این فیلم چنین آمده بود: «عمق و وسعت میدان سینماسکوپ ۵۵ میلیمتری شما را آنچنان مشغول می‌دارد که تصور می‌کنید شاهد قضایای واقعی زندگی هستید.»
فیلم دوستان به کارگردانی لوئیس گیلبرت و بازی هنرپیشه ایرانی‌تبار آن به نام آنیسه آلوینا، از جمله فیلمهای پرفروشی بود که سال ۱۳۵۲ در این سینما نمایش داده شد. استقبال مردم و پدید آمدن صف‌های طولانی در مقابل سینما، فروش این فیلم را به رکوردی در فروش فیلمهای خارجی تبدیل کرد.
فیلمهای بر باد رفته، ویولون‌زن روی بام، شهرستان رینتری، بیست هزار فرسنگ زیر دریا، داستان وست ساید، شکوه علفزار، زنان عاشق‌پیشه، پرنده شیرین جوانی، پرندگان و خشت و آینه برخی از فیلمهای مشهوری بودند که در این سینما به نمایش درآمدند. خشت و آینه فیلمی به کارگردانی ابراهیم گلستان و بازی مهری مهرنیا بود که در ۲۹ دی ماه ۱۳۴۴ به مدت سه هفته در این سینما اکران شد ولی مخاطب چندانی نداشت.
اولین فیلم سه‌بعدی که در تهران به نمایش درآمد، در سینما رادیو سیتی به نمایش گذاشته شد. این فیلم در حدود چهل سال قبل پخش شده است. در وبسایت های رسمی نامی از این فیلم برده نشده است و اما در وبسایت ویکی پدیا نام فیلم را "حباب" بیان کرده اند که محصول سال 1966 و در ژانر علمی-تخیلی است. (نام فیلم سه بعدی نیازمند منبع می باشد و صحت نام فیلم تایید یا رد نمی شود.)
سینما رادیو سیتی بعد از انقلاب
سینما رادیوسیتی در اوایل انقلاب و در حوادث سال 1357 به آتش کشیده شد و لامپ های نئون آن کنده شدند. بعد ازانقلاب مدت کوتاهی به داروخانه تغییر کاربری داد اما بعد از آن تا امروز بلااستفاده در خیابان ولیعصر رها شده است. مغازه داران محلی می‌گویند: جزو مکان‌های مصادره‌ای‌ست که یکی از نهادهای وابسته، به تملک خود درآورده است.
...
1- طبقه اول مربوط به بخش ویژه می باشد که بعد از وارد شدن میهمانان یا افراد خاص از در ورودی مجزا در سمت چپ سالن، دارای پله داخلی کوچکی است که آنها را به طبقه اول هدایت می کرد تا از طبقه اول به مشاهده فیلم بپردازند. در یکی از تصاویر داخلی سینما این بخش ویژه و پله داخلی آنها مشهود است.
2- Googie architecture
منابع:
- پایگاه تحلیل واطلاع رسانی فرهنگ و علوم انسانی (فرهنگ امروز)- عنوان خبر: بالاخره یک نفر جواب گلستان را داد.[←]
- رحمانیان نمایش اپیزودیک تازه‌ای را به روی صحنه می‌برد/ اجرای «سینماهای من» از خردادماه، خبرآنلاین (خبرگزاری تحلیلی ایران). [←]
- وب سایت نقشه ادبی ایران [←]
- مبارزه مسلحانه؛ محرک یا مانع انقلاب؟، هابیلیان (پایگاه خبری، تحلیلی مطالعات تروریسم) [←]
- «بزودی نمایش مشهورترین آثار سینمای جهان، در سینمای مدرن رادیو سیتی شروع میشود.». مجله اطلاعات هفتگی، سال ۱۳۳۷
- «l'architecture moderne du moyen-orient» [←]
- محمود بهرازنیا. «پرندگان آلفرد هیچکاک و کبوترهای رادیو سیتی». ماهنامهٔ چاپار سال هشتم شماره ۹۶ صفحات ۵۰–۵۲، امرداد ۹۴
- «ساخت لاک پشتی و تخریب خرگوشی سالن های سینما» .ایلنا، خبرگزاری کار ایران [←]
