توضیحات

رقم ۱۵۵۰ برای باغ‌های تاریخی دنیا رقم ناچیزی است، به‌خصوص در مقایسه با میراث‌های معماری دیگر. چون باغ موجود زنده‌ای است، نگهداری دقیق می‌خواهد و با کمی غفلت به زمین بایر تبدیل می‌شود. در ایران هم باغ‌های بزرگی از بین رفتند و امروز اثری از آن‌ها نیست. متاسفانه حکومت‌ها و مردم خیلی دیر وجدان این کار را پیدا کردند.
"کتاب باغ ایرانی، بازتاب بهشت، محمدرضا مقتدر، مجله معمار شماره ۹۱، صفحه ۸"

کاربری قبلی: باغ انار
کاربری فعلی: باغ هنر شیراز با رویکرد ایجاد فضایی جهت نمایش آثار و فعالیت هنری هنرمندان
محدوده مداخلات: کل سایت با رویکرد حفظ و نگهداری انبوه درختان
وضعیت سایت قبل از بازسازی: درختان انار خشکیده و رها شده
مهم‌ترین ارزش‌های سایت موجود: ۱) باقیمانده دیوار، پیش‌ورودی و درب باغ، ۲) درختان انار

همیشه دغدغه طراحی فضایی وجود داشت که علاوه بر معمار و شهرساز، هنرمندان نیز به نوعی در بخشهایی از روند طراحی تاثیرگذار باشند. سالها گذشت و این امر با طراحی باغ هنر شیراز محقق گردید. در منطقه یک شیراز که روز به روز باقیمانده باغات در حال نابودی است، زمینه ای فراهم گردید تا شهرداری باغ انار رها شده ای که درختان آن در حال از بین رفتن بود را خریداری کرده و در صدد راهی برای حفظ و بازسازی آن برآید.بلافاصله و با توجه به پیشینه ذهنی و کمبود چنین فضایی در شهر برای هنرمندان، پیشنهاد باغ هنر مطرح گردید و مطالعات اولیه آن آماده شد و در نهایت مورد موافقت قرار گرفت.این اتفاق مهم، رویایی را به واقعیت تبدیل کرد که مدتها دغدغه اینجانب بود.باغ اناری رها شده در نزدیکی باغ تاریخی گلشن شیراز(باغ عفیف آباد)...

موقعيت سايت:
شکل زمین یک مستطیل کشیده در جهت شرقی- غربی به طول ۲۰۰ متر و عرض ۴۰ متر می باشد. زمین باغ از شمال به باقیمانده باغات، از جنوب به پارک بعثت، از غرب به باغ عفیف آباد و در نهایت ضلع شرقی آن در مجاورت بلوار بعثت واقع گردیده است.

ايده طراحي:
باغ عفیف‌آباد به عنوان نمادی از الگوی باغ ایرانی یادآور محورها و مسیر آب در این ساختار کهن است. محور اصلی باغ عفیف‌آباد یک کشیدگی هندسی در جهت غرب به شرق تا ساختمان تاریخی واقع در پارک بعثت ایجاد کرده است.بنابراین ایده اولیه باغ هنر از امتداد محور عمود بر محور اصلی باغ عفیف آباد متولد گردید. این اتفاق، در مقیاس طراحی شهری و در دو نقطه به صورت محور عرضی باغ هنر صورت پذیرفت وشریان‌های باغ عفیف‌آباد و پارک بعثت را در جهت توسعه آتی این مجموعه‌ها به درون باغ هنر جاری ساخت. با پدیدار شدن این محورها، محور اصلی باغ هنر به صورت طولی و در جهت شرقی- غربی ، طول  ۲۰۰ متری باغ را هم در جهت هماهنگی هندسی با اطراف و هم در راستای ایجاد یک سیرکولاسون حرکتی مشخص و تعریف شده در بین انبوه درختان خشک پیمود.

با وجود شكل گيري ساختار  هندسی محورها، ولي هنوز در میان انبوه درختان باغ، نیاز به نشانه هایی جهت القای رويدادي که در اين فضا قرار است اتفاق بیافتد احساس می‌شد. گستره وسیع، پیچیده و چالش برانگیز هنر از یک طرف و  ایجاد فضایی بی زمان که به هیچ دوره و مسلک هنری وابسته نباشد، کار را تا اینجا پیش برد که ساختار مکعب‌های بتنی بر روی سکوهای سنگی پدیدار گشت و با اتصال مکعب‌ها به محور اصلی، علاوه بر حفظ تمامی درختان موجود در باغ، نقاط نشانه‌ای بوجود آمد که از سردرگمی بازدیدکنندگان و استفاده‌کنندگان جلوگیری می‌کرد. این مکعب‌های بتنی با رنگ خنثی خود، علاوه بر اینکه انبوه درختان انار موجود در باغ را بهتر جلوه‌گر می‌سازند، هرکدام به نوعی طبیعت را از زوایای مختلف قاب گرفته و بر حفظ و نگهداری آن تاکید می‌نمایند.

هماهنگی جداره‌های شهری:
جداره ورودی باغ هنر قسمتی از یک بدنه به‌هم‌پیوسته شهری به طول ۵۳۹ متر می‌باشد که از ابتدای پارک بعثت (ضلع غربی سایت) شروع و تا فلکه سنگی (ضلع غربی) ادامه می‌یابد. وجود دیوار کاهگلی پارک بعثت که خود به نوعی قسمتی از باقی مانده‌های دیوار باغات شیراز می‌باشد، ایده تداوم و به‌کارگیری کاهگل جهت پوشش جداره باغ هنر به طول ۴۰ متر را عملی کرد. از طرفی با توجه به اهمیت هماهنگی در ساختار، پیشنهاد کاهگلی کردن ادامه جداره ها تا فلکه سنگی داده شد که از طرف کارفرما مورد موافقت قرار گرفت و در نتیجه یک جداره شهری پیوسته پدیدار شد.

ورودی:
ديوار وضع موجود و درب ورودي هيچگونه تناسبي با جداره مجاور آن (پارك بعثت) نداشت، يك ديوار بلوكي بلند و يك درب مرتفع. راهكاري كه در نظر گرفته شد، ايجاد يك جداره كه از نظر ارتفاع متناسب با همسايه جنوبي(پارك بعثت) و از نظر مصالح هماهنگ با آن باشد. بنابراين از مصالح كاهگل جهت ايجاد هماهنگي با ديوار پارك بعثت استفاده شده است. همچنين براي جلوگيري از يكنواختي و عدم خوانايي فضا، حفره‌هاي متخلخلي در سطح ايجاد گرديده كه در تركيب با سايه و نور بر عمق جداره مي‌افزايد. در میانه جدار ۴۰ متری، ورودی باغ شكل گرفته كه شامل نوشتار و ترکیب مکعب‌های فلزی دو سمت آن است . نوشتار بر روی درب می‌تواند یادآور و شروع هنر نوشتاری (Language Art) در باغ باشد و مکعب‌های فلزی متخلخل، علاوه بر یادآوری کارهای یکی از هنرمندان هنر مفهومی (سوله ویت) ، به نوعی با مکعب‌های بتنی  درون باغ هنر در تقارن است. همچنين چشم انداز درون فضا از بين ساختار مينيمال و هندسي مكعب‌هاي فلزي قابل مشاهده است.

آب:
حضور آب در باغ هنر به صورت طولی، علاوه بر اینکه بر محور اصلی تاکید می‌کند، از نظر اقلیمی آب و هوای درون باغ را در فصول تابستان و بهار متعادل کرده و  صدای پای آب در طول ۲۰۰ متری باغ همراه رهگذران است. تاثیر آب تنها به درون باغ محدود نشده و با کنترل و هدایت امتداد محور آب به پیاده‌راه شهری، به نوعی بر تعامل و پیوستگی فضای داخل و خارج باغ انجامیده و باغ هنر در فضای شهری نیز حضور دارد.

مصالح:
استفاده از سنگ ارسنجان ساب نخورده در کفسازی، به عنوان سنگ بومی منطقه، علاوه بر صرفه جویی اقتصادی، با رنگ سفید و طوسی خنثی خود، بر رنگ و عملکرد پوشش گیاهی تاکید دارد. اين سنگ معمولا بصورت تيشه اي و يا ساب خورده مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين پروژه به علت سازگاري بيشتر با مصالح بتن،سنگ كف بصورت ساب نخورده مورد استفاده قرار گرفته و حسي متفاوت ايجاد شده است. در بعضي قسمتهاي كفسازي، با بكارگيري سنگ ساب خورده انعكاس درختان و نورهاي محيطي در كف مشهود است. همچنين استفاده از سنگ ورقه‌ای پسکوهک (از معدن اطراف شیراز) در دو طرف جوی آب، ضمن افزودن بر زیبایی صدای آب و سايه روشن هاي متفاوت، دوام و ماندگاری جوی آب را در مقابل تغییرات آب‌وهوایی تضمین می‌کند.استفاده از کاهگل در جداره‌ها ضمن هماهنگی و پیوستگی در جداره، برحال‌وهوای باغات شیراز و حس نوستالژیک آن تاکید دارد.ترکیب چوب و سنگ در طراحی و ساخت نیمکت‌ها و سطل زباله باغ هنر، ضمن ایجاد همنشینی این دو مصالح، تاثیر اقلیمی مطلوب در فصول مختلف و کنترل دمای سطوح دارد. به‌کارگیری بتن در مکعب‌های بتنی، علاوه بر دوام، خلوص و بی‌ریایی، بر استفاده مناسب و بجای آن در زندگی معاصر تاکید دارد و از نظر اقلیمی نیز با تبادل حرارتی کم، با محیط سازگاری دارد.

پوشش گیاهی:
وضع موجود سایت پوشیده از درختان انار خشکیده و در حال از بین رفتن بود که برنامه حفظ و نگهداری آن‌ها با هماهنگی با مشاور فضای سبز انجام پذیرفت ودرختان دوباره احیا و بارور گردید.از طرفی در جهت تکمیل و تعریف پوشش گیاهی تاثیرگذار و هماهنگ با هندسه طرح، گیاهان دارویی در دو سمت محور اصلی کاشته شد که علاوه بر افزودن عطر و بو به فضا، نسبت به معرفی و شناساندن خواص آن به مردم اقدامی موثر می‌باشد. در همین راستا با هماهنگی انجام شده با مدیریت مقرر گردید که این گیاهان دارویی در ابعاد کوچک بسته‌بندی و جهت مصرف مردم به صورت رایگان در اختیار آنان قرار گیرد.

مديريت و اطلاعات:
ابعاد اين فضا ۴/۸ * ۴/۸ متر، هماهنگ با ديگر مكعبهاي بتني است. پلان آن از دو بخش تشكيل شده است. فضاي مديريت و اطلاعات در طبقه همكف و فضاي ديد چهارم در طبقه اول. جداره اين مكعب بوسيله نماي شيشه اي پوشش داده شده كه علاوه بر ايجاد ديد مناسب به باغ و خوانايي، انعكاس باقي مانده ورودي قديمي نيز بر روي آن به نوعي گفتگوي گذشته و حال را تداعي مي كند. از چوب به عنوان قاب پنجره ها استفاده شده كه از نظر جنس و رنگ هم در هماهنگي با درب قديمي است و هم با بتن مكعب و شيشه نماي آن همنشيني دارد.  ارتباط فضايي به طبقه اول(فضاي ديد چهارم) نيز به وسيله يك راه پله فلزي طراحي شده است. مدیریت باغ در قالب یک هیات اجرایی کار خود را آغاز کرد و تیم طراح از همان ابتدا به طور مداوم در بحث‌های مدیریتی و برنامه ریزی باغ هنر حضور داشته و نظرات و راهکارهای برنامه ریزی فضایی را پیش برده است. همچنين مخاطبین باغ، عموم مردم می‌باشند و اتفاق فضایی آن، ارائه آثار هنرمندان و آشنایی مردم با نحوه کار و اجرای آثار هنری می‌باشد.

باقي مانده ورودي قديمي:
يكي از ارزشهاي موجود در سايت، باقي مانده قسمتي از ديوار و درب قديمي باغ بود. از اين رو مطالعات جهت  بازسازي و باز تعريف فضايي  اين مكان در دستور كار قرار گرفت. ديوار مخروبه دو سمت فضاي ورودي برداشته شد و ديوار حايلي بجاي آن ايجاد گرديد كه علاوه بر مقاوم سازي مجموعه ورودي و پيش ورودي با آجر سنتي پوشش داده شد. شكل اين ديوار حايل به نحوي است كه باقي مانده ديوار قديم را تداعي ميكند و امكان ديد به درختان مجاور و پياده رو را فراهم مي كند.ابعاد و رنگ آجر هماهنگ با آجر وضع موجود، وارد كوره گرديد و جهت ايجاد تمايز بين دو دوره ، نحوه چيدمان آجر جديد با آجرچيني اوليه متفاوت مي باشد. درب ورودي نيز به شدت آسيب ديده بود كه بازسازي و مقاوم سازي گرديد.

يكي از مشكلاتي كه در طرح ساماندهي وجود داشت تفاوت كد ارتفاعي باغ وپياده رو با اين درب قديمي بود. كف باغ هنر ۱۱۰ سانتي متر از مجموعه قديمي بالاتر بود. راهكاري كه در نظر گرفته شد ايجاد فضاي پلكاني براي ارتباط با كف باغ هنر و از طرف ديگر عقب نشيني ديوار باغ مجاور بوده است. اين تغييرات پتانسيل شكل گيري فضاي هنرهاي نمايشي و همچنين سيركولاسيون حركتي جهت برگزاري نمايشگاه را فراهم نمود.

مكعب و قاب ها
يكي ديگر از ارزش هاي سايت، باقي مانده درختان انار مي باشد. بنابراين  شكل، مقياس و تناسب مكعب هاي بتني به نحوي است كه هر وجه آن از زواياي مختلف، طبيعت را قاب گرفته و در معرض ديد قرار مي دهد. از ميان ۱۲ + ۱ مكعب بتني، يكي براي فضاي چايخانه در نظر گرفته شده است. جانمايي اين فضا به نحوي است كه علاوه بر نزديكي به محور عرضي باغ هنر(امتداد محور پارك بعثت)، حدفاصل ضلع شمالي آن تا محور اصلي، بوسيله گل رز پوشش داده شد تا اين مكعب نيز انسان، طبيعت و معماري را قاب بگيرد. تاثير ساختار مكعب ها در قاب گرفتن انسان، طبيعت و درختان باغ در زوايا و ديدهاي مختلف ، مضموني است كه از جهاتي، بي شباهت به تصوير نقاشي هاي قهوه خانه اي، مكتب سقاخانه و ... نيست. اگر موضوعات نقاشي هاي قهوه خانه اي الهام گرفته از ادبيات و داستان هاي حماسي و ... بوده، اين نقاشي ها (مكعب ها) تصاوير را با پاشيدن نور بر روي لنز دوربين پديد مي آورند و ثبت مي كنند. تصاويري از زندگي امروزي در قاب هاي بتني.... همچنين در طراحی فضا سعی شده با بکارگیری مکعب‌های بتنی، بیشترین تاثیر فضایی با کمترین اشغال فیزیکی داشته باشیم، در حین اینکه هنرمندان نیز به نوعی تکمیل‌کننده فضا باشند.

مكعب و معنا:
يكي از تلاش هايي كه در روند طراحي،اجرا و بهره برداري باغ هنر مورد توجه قرار گرفته، در راستاي تحقق فضايي است كه هنرمندان نيز به نوعي تكميل كننده فضاي معماري باشند. اين ايده در يكي از مكعب هاي مجاور محور  عرضي باغ هنر (امتداد محور پارك بعثت)، در جهت فعال سازي يك محيط و يك مفهوم (معناي فاصله) طراحي گرديده است. كلمه فاصله و مفاهيم آن تمامي ابعاد و وجوه زندگي را در بر مي گيرد.(فاصله دو چشم، فاصله دو شهر با درشكه-ماشين-هواپيما، شكاف ديجيتال، فاصله سني،فاصله ميان دستگيره كمان تا نوك آن، فاصله گرفتن از وطن، فاصله هرمونوتيكي، فاصله من و تو، فاصله بين دو پرده نمايش،فاصله دو نت هم نام [نيم پرده كروماتيك]،فاصله دو درخت هم نام [درخت انار]،فاصله كانوني،فاصله زماني،فاصله دو نقطه،فاصله سني در ازدواج و ...)

دو طرف قاب هاي مكعب،مربع هايي به شكل تودرتو طراحي گرديد كه هر چه به مركز نزديكتر مي شود از نظر اندازه و مقياس كوچكتر مي گردد. وقتي شخص در مركز اين مكعب قرار مي گيرد بيشترين تاثير فضايي در القاي اين مفهوم را احساس مي كند. در واقع به کمک هنر چيدمان [Installation Art] معنا و مفهوم اثر در فضاي عمومي اجرا گرديده است. اين رويكرد، هنر را فراتر از قراردادهاي مرسوم هنر نقاشي و مجسمه سازي پيش برده و با معماري درآميخته است.

باغ در باغ:
نقطه پايان باغ هنر، نقطه آغاز باغ ايراني است. عشقي كه قديمي مي شود اما كهنه هرگز! باغهاست پشت اين ديوار. پشت اين آب كه انتها ندارد. روح مكان در اينجا انار و هنر است. روح مكان در اينجا هندسه و آب است. پيوند طبيعت با كف پاي ماست.

English

Please click on the Link below to read the information in English Language.
Click Here!